Znajdujące się w Parku Starowiejskim koło młyńskie to nie tylko chętnie fotografowany obiekt, ale także symbol miasta widoczny w herbie Rumi. Po gruntownej modernizacji, będącej inicjatywą mieszkańców, ten imponujący element konstrukcyjny powrócił na swoje miejsce. Przy tej okazji przypominamy jego historię.
 

Prace remontowe niedziałającego od trzech lat koła objęły m.in. wymianę konstrukcji stalowej stelażu, zastąpienie uszkodzonych i zużytych elementów, podwojenie liczby łopatek do 16, instalację oświetlenia nocnego oraz impregnację drewnianych części. Wszystko zrealizowano w ramach projektu zgłoszonego do Budżetu Obywatelskiego.
 

Pomysł mieszkańców na uatrakcyjnienie Parku Starowiejskiego obejmuje szerszy zakres działań – w tym nowe nasadzenia roślin oraz iluminację architektoniczną detali. Zakończony właśnie pierwszy etap projektu stanowi symboliczny powrót koła młyńskiego do jazy oraz do lokalnej świadomości.
 

Dawniej kuźnica, dziś młyn

O historii przestrzeni obecnego Parku Starowiejskiego pisał Andrzej Sadłowski – nieżyjący już mieszkaniec Rumi i pasjonat lokalnej historii. Wracamy do jego artykułu, który ukazał się w cyklu „Kartki rumskie”.
 

Teren ten, według dokumentów, już po 1580 roku był miejscem istnienia obiektów wodnych. Pierwszym z nich była kuźnica wodna, potwierdzona w 1603 roku, której właścicielem był Wartymberg Preuss. Informację tę potwierdził także opat oliwski Kęsowski w 1631 roku w dokumencie dla kolejnego właściciela – Reinholda Brandisa.
 

Stara kuźnica

W owym czasie kuźnica obejmowała 7 mórg ziemi oraz prawo łowienia ryb w Zagórskiej Strudze – od zajazdu przy drodze publicznej aż po staw należący do kuźnicy, wówczas nazywanej hamernią. Rzemieślnicy obrabiający żelazo byli zwolnieni z podatków na rzecz cystersów. W latach 1648–1664 właściciele często się zmieniali – byli to głównie zamożni mieszczanie z Gdańska.
 

Rozkwit kuźnicy nastąpił pod rządami rodziny Hildebrantów, która gospodarowała nią przez około 150 lat. Jan, Michał i Andrzej – kolejni przedstawiciele rodu – rozwijali majątek. W latach 1760–1770 zbudowano reprezentacyjny budynek mieszkalny zwany później „Dworkiem pod Lipami”, nazwanym tak ze względu na sześć dorodnych lip rosnących wokół.
 

Kolejni właściciele

Po 1829 roku kolejni właściciele nie zarządzali już majątkiem równie skutecznie. W połowie XIX wieku Fredrich Kruger na wschodniej części terenu zbudował tartak wodny. Zarówno kuźnica, jak i tartak często zmieniały właścicieli. Kuźnica została zlikwidowana w 1887 roku, tartak działał do początku lat 40. XX wieku. Ostatni właściciel, mieszkający w Sopocie, opuścił kraj pod koniec II wojny światowej.
 

Po wyzwoleniu

Po wojnie na zapleczu starej kuźnicy powstała masarnia, a w dolnej części tzw. wyspy ulokowano skład opału. W latach 90. XX wieku, dzięki zaangażowaniu m.in. Bractwa Mestwina, teren ten zyskał nowe życie – przywrócono mu częściowo dawny charakter.
 

Dziś w budynku młyna wodnego swoją siedzibę ma Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie – dokładnie w miejscu, gdzie ponad cztery wieki temu znajdowała się pierwsza kuźnica wodna w Rumi.

Autor: Andrzej Sadłowski, źródło: rumia.edu.pl